Ildefonso Falcones – De kathedraal van de zee

Dit boek beschrijft het levensverhaal van het kind van een horige met een bijzondere levenswandel. Het is zijn heer Llorenc de Bellera die gebeurtenissen in gang zet die het leven van deze Arnau Estanyol bepalen. Het verhaal speelt zich af gedurende de hele 14de eeuw op het platteland rondom Barcelona en later in de stad zelf. Hoe realistisch de levenswandel van Arnau is, daar kan ik niets verstandigs over zeggen. Op mij maakt het een wat sterke indruk. Dat doet echter niets af aan het boek.

Het verhaal geeft allerlei informatie over het leven in Catalonië, toen het nog een zelfstandig en welvarend koninkrijk was, en in de 14de eeuw in het algemeen. Het fenomeen horige, daar begint het verhaal mee. De consequenties die dat heeft liegen er niet om, maar de vader van Arnau wil de vrijheid en gaat die zoeken in de stad. Na een jaar en een dag in de stad gewoond en gewerkt te hebben, ben je vrij en kun je het burgerschap van Barcelona krijgen. Daarmee heeft er niemand meer iets te zeggen over je. Althans, dat is de theorie. Je hebt dan ook nog de kerk, de edelen en de omstandigheden die je onvrij kunnen maken of houden. Al die elementen komen in de kathedraal van de zee terug. Het leven van Arnau raakt aan alle aspecten. Je krijgt goed inzicht in de houding van de kerk tegenover de vrouw, en de oude wetgeving die de vrouwen weinig bescherming biedt. Er staan een paar fraaie staaltjes in dit boek beschreven. De 14de eeuw brengt natuurlijk ook de pest in Europa en de gevolgen daarvan zijn ingrijpend. De invloed van de handel, de rol van het geld en de financiering van de koning die daarvoor privileges af moet staan, de organisatie van de stedelijke autonomie, de Jodenhaat, de bouw van immense kerken en de stadsuitbreiding, de concurrentie met de andere steden aan de Middellandse zee, alles krijgt een plaats in het verhaal.

Natuurlijk speelt ook de lust een rol, de lust die een behoorlijke invloed heeft op het leven van deze Arnau. Maar de hoofdpersoon blijft integer en, in mijn ogen, ook wel een uitzondering in zijn tijd. Hij is bijzonder sociaal en wil zijn afkomst niet verloochenen in welke situatie en positie hij dan ook terecht komt. De betekenis van de kerk komt vooral terug in het leven van zijn broer Joan die gaat studeren en de kant van de kerk opgaat, eerst als Franciscaan, later als Dominicaan. De indoctrinatie door de kerk wordt in hem verpersoonlijkt. Dat is mooi bedacht en komt op deze manier ook sterk naar voren. Naast de Joden komen er ook Moren in het verhaal voor, in de rol van slaven. Slavernij was er toen in die streken en de Joden hadden hun bijzondere positie doordat ze feitelijk eigendom waren van de koning.
Als laatste komt ook de ketterij en de inquisitie om de hoek kijken op een gruwelijke wijze. Het komt toch altijd weer neerop: als je maar genoeg stenen omdraait dan komt er altijd wel wat boven. Kwestie van genoeg graven en je macht misbruiken.

Het is een sympathiek boek, beschrijft veel wat zich in de 14de eeuw heeft afgespeeld en in dat opzicht is het ook wel een soort van jongensboek. De heldendaden zijn niet van de lucht en de kracht van de man komt prominent naar voren. Maar, uiteindelijk is er ook de (ware?) liefde en die rode draad speelt net zo goed door dit verhaal heen.

Dit boek gaat ook over het doorgeven van tradities, van vader op zoon, van burger tot burger, over trots, over trouw en loyaliteit en ook over de kracht van het samen doen. In de manier waarop de gilden werken bv.

Ik vond het een prachtig verhaal om te lezen en ik kan het iedereen aanraden die van spanning en romantiek houdt en daar tussendoor ook nog wat wil leren over geschiedenis van kerk, mensen, 14de eeuw en Catalonië.

O ja, de kathedraal van de zee, dat is de Santa Maria del Mar in Barcelona. De bouw van die kerk tussen 1329 en 1383 is een rode draad in het boek. Die ga ik volgende keer zeker eens goed bekijken. Hier een fraaie presentatie online van het interieur (met dank aan de Digitale Archivaris)