John Williams - Stoner

Natuurlijk mocht deze boekenhit niet ontbreken in de vakantieboekenkist. Bijna vijftig jaar na verschijning is dit ineens een mustread voor iedere lezer van literatuur. Altijd een beetje jammer zo'n hype over een boek.

Inmiddels waren mij al een paar lezerservaringen ter ore gekomen uit mijn directe omgeving en die waren allemaal positief. Met die bagage ben ik het boek gaan lezen.

Ik moet zeggen, het viel me niet mee. De schrijfstijl was geen probleem, hoewel ik er niet lyrisch over ben, en de omvang ook niet. Maar de personages, daar zat ik toch wel mee in mijn maag. Dit is natuurlijk een boek uit een andere tijd, een heel andere tijd. Misschien moet je het meer vanuit die tijd benaderen, maar de vroege jaren zestig zijn mij wezensvreemd en ik weet niet goed hoe ik me daarin moet verplaatsen. Maar de hele sfeer die het boek ademt is verstikkend. Een enorme immobiliteit van personen die allemaal, allemaal !!, vastgeklonken zitten aan een rol zonder dat er iemand, zonder uitzondering, enthousiast over is. Het zijn allemaal slachtoffers, ieder op zijn of haar eigen manier. Er is ook niemand die er wat aan gaat of kan doen. Een wereld die is ingedeeld en altijd zo blijft. Determinisme. Behoorlijk deprimerend.

Dat is dan misschien wel het meest opmerkelijke aan dit boek: het on-amerikaanse ervan. Het fatalistische, terwijl de Verenigde Staten zich zo laat voorstaan op het feit dat het het land is met de onbegrensde mogelijkheden. Daar lijkt het ook een beetje op als de boerenzoon William Stoner aan de universiteit gaat studeren en tenslotte daar ook gaat werken. Dat zou je vooruitgang kunnen noemen, social innovation heet dat tegenwoordig met een modewoord. Maar daar houdt dan ook elke vooruitgangsgedachte op.

Sociale onmacht en uiteindelijk ook onwil, onvermogen. De boodschap lijkt te zijn: het ware geluk zit in de buitenechtelijke relatie. Hmmm.

Ik zal niemand enthousiast naar dit boek verwijzen. Maar afwijzen doe ik het ook niet. Als je eens wilt weten hoe je leven eruit ziet als je alleen maar passief de dingen laat gebeuren die nou eenmaal gebeuren, dan is dit een prima boek. Misschien moet je het dan wel lezen om te weten hoe je het leven niet moet benaderen.

Nog een andere gedachte: is dit het wereldbeeld waar de jeugd in de VS zich tegen ging afzetten in diezelfde periode? Wie weet.