David van Reybrouck - Congo

Over dit boek had ik een aantal goede verhalen gehoord. Het is een behoorlijk pil maar Sinterklaas was me welgezind en dus kreeg ik het in handen. In 2012 ben ik begonnen met lezen. Dat is inmiddels bijna vier maanden geleden. Het is een dik boek, maaar niet dik genoeg om iemand vier maanden bezig te houden ook al lees ik maar een half uurtje per dag. Deze lange inleiding dient er alleen toe om aan te geven dat het moeilijk was om het boek uit te lezen.

Is het een slecht boek of vervelend om te lezen? Nee, het is interessant. Het heeft mij veel geleerd over de privékolonie van de koning van België. Het is dan ook vooral die "oude" geschiedenis die buitengewoon leerzaam en interessant was. De vroeg-koloniale geschiedenis van een enorm stuk Afrika. De rol die Congo gespeeld heeft in beide wereldoorlogen door de enorme rijjkdom aan relevante grondstoffen was mij onbekend. Het verklaart volkomen de grote interesse die de wereldmachten in de loop van de 20ste eeuw hebben gekregen in dat land. In deze tijd van microprocessor en digitale revolutie is het opnieuw Congo dat de grondstoffen levert. De machthebbers van Congo maakten gebruik van die rijkdom aan delfstoffen.

Vreselijk dat diezelfde rijkdom de oorzaak is van al het slechte dat het land in de loop van de afgelopen anderhalve eeuw is overkomen. Geld en macht zijn niet de dingen die het beste in mensen naar boven halen. Er is een tijd geweest dat ik met graagte las over inhalige types die de arme arbeider en onschuldige inwoners van landen het vel over de oren trokken. Nu kan ik daar nauwelijks meer over lezen. Omdat ik weet dat het een onuitroeibare eigenschap van mensen is: anderen misbruiken om er zelf beter van te worden. Dat heet soms opportunisme, soms vooruitgang, soms machtsmisbruik, soms zelfverrijking. Graaiers in de terminologie van onze tijd.

Dit boek zit vol met graaiers en hun slachtoffers. De slachtoffers maakten vaak deel uit van het systeem dat de graaiers bedachten. Zij moesten de kastanjes uit het vuur halen. Punt.
Ik weet dat dit heel erg smaakt naar cultuurpessimisme. Misschien ben ik dat ook wel maar verberg ik het graag onder een dikke laag optimisme. Van dat laatste krijg je in ieder geval meer energie dan van het eerste.

Naarmate het boek vordert wordt het misbruik erger en erger. Waarschijnlijk ook omdat er steeds meer bekend is. Op een gegeven moment kon het me eigenlijk niet meer boeien welke bevolkingsgroep of welk buurland welk deel van het land probeerde onder controle probeerde te brengen ten koste van gruwelijke wreedheden. Het was daarom een hele opgave om het boek uit te lezen. Ik heb het gedaan, maar met grote moeite. Het luchtte me op dat ik niet meer hoefde.

Een potentieel rijk en welvarend land is tientallen jaren gebruikt voor zelfverrijking van een elite en een aantal multinationals. What else is new?

Alle lof voor de schrijver die deze prachtige en tegelijk ellendige geschiedenis heeft vastgelegd aan de hand van vele interviews. Die verhalen van ooggetuigen maken het boek bijzonder omdat het herkenbaar is. Herkenbaar van beelden op televisie.
De conclusie luidt: lezen. Leerzaam, interessant en confronterend ontluisterend. Afrika.