Met de wetenschap van nu - Willem van der Does

De schrijver is hoogleraar experimentele psychopathologie aan de universiteit van Leiden. Op de achterkant van dit boek staat oa.: "Dit boek is bedoeld voor iedereen die eens met een andere, psychologische blik naar de actualiteit wil kijken." Dat spreekt me onmiddellijk aan. De waan van de dag is iets waar ik graag afstand van neem, maar wat ik tegelijkertijd o, zo moeilijk vind. Daarom heet het ook zo waarschijnlijk. De ondertitel van het boek luidt: Graaiers, draaiers en spijtoptanten. Populaire benamingen voor de politici in ons tijdsgewricht.

Afgelopen donderdag 26 mei was ik bij de openbare lezing die Femke Halsema gaf op Tilburg University als afsluiting van haar tijdelijk hoogleraarschap aan de Leonardoleerstoel. Zij zei daarin onder meer: Tegen de dominantie van een kulonderwerp kun je je verzetten, je kan media in hun eenzijdige belangstelling tot de orde willen roepen, maar dan strand je meestal als roepende in de woestijn. Het is bijna onvermijdelijk om je te voegen naar de onderwerpen die gelden als het meest urgent, het meest ernstig – en daarbinnen de variatie te zoeken. Dat is niet uit lafheid of opportunisme maar uit noodzakelijk en gezond lijfsbehoud. Bottomline: De politicus van nu bepaalt niet zelf de agenda. Ook in de politiek overheerst steeds meer de waan van de dag.

Het boekje van Van der Does gaat daar eigenlijk ook over. Die betoogt daarbij dat het weerstand bieden aan de "dominantie van een kulonderwerp" wel zin zou hebben. Of misschien liever: het populisme neemt hand over hand toe omdat de politici niet in staat zijn om inhoudelijk te reageren, weerstand te bieden en daarmee de populist de wind uit de zeilen te nemen. Het mag geen verbazing wekken dat het populisme bij Van der Does het gezicht van Geert Wilders PVV heeft gekregen.

Dat is allemaal buitengewoon boeiend en interessant om te lezen, maar wat mij vooral aansprak in het boek waren de voorbeelden van onderzoeken die menselijk gedrag proberen te verklaren.
Voorbeeld: psycholoog Walter Mischel deed een experiment met vier-jarigen. Hij bood ze een marshmallow aan. Ze mochten hem meteen opeten, maar als ze zouden wachten tot hij terugkwam (na 15 minuten) kregen ze er twee. De test van de uitgestelde beloning (delayed gratification) een les in zelfbeheersing.
Op zich een grappig onderzoek. Wat bleek, 2/3 van de kinderen at de marshmallow voor de onderzoeker terugkwam. 1/3 kon zich beheersen en verdubbelde de oogst! Maar de clou volgde later.
Zo'n 15 jaar later keken de onderzoekers opnieuw naar diezelfde kinderen. Uit dat vervolgonderzoek bleek dat het 1/3 deel dat zich kon beheersen vele malen succesvoller was in het leven dan het overige 2/3 deel. Zelfbeheersing is een voorwaarde tot succes.

Leuk boekje om te lezen, vlot leesbaar, gebaseerd op de colums van Van der Does schreef voor het Leids universitair weekblad Mare en uitsprak voor BNR Nieuwsradio.

Leuk filmpje over deze test.


En deze laat mooi zien hoe kinderen de tijd tot terugkomst volmaakten. Je ziet wie het gaat redden en wie niet. Prachtige expressies.