Het is een heel goed boek en ik heb het met veel plezier gelezen. Het beschrijft het leven van Bento (Benedictus of Baruch) de Spinoza. Hij was een Portugese Jood die in het godsdiensttolerante Nederland onderdak vond. Nou ja, tolerant als je geen katholiek was dan. Aangezien er maar heel weinig feitelijks over zijn leven bekend is, heeft de schrijver er nogal wat bij verzonnen. Maar dat is natuurlijk zijn voorrecht.
Spinoza was een filosoof die sinds de publicatie van zijn boeken velen heeft geïnspireerd met zijn ideeën over vrijheid en god/natuur. Het kostte hem wel zijn Joods zijn. Hij kreeg een zogenaamde Cherem of banvloek tegen zich uitgesproken door de Joodse religieuze gemeenschap vanwege zijn ketterse opvattingen.
Het deel van het boek dat daarover gaat, met name zijn ideeën over God en over de authenticiteit van de bijbelteksten is bijzonder intrigerend. Herkenbaar en als je het terugplaatst in de tijd kun je je ook voorstellen dat dat soort ideeën in geen enkel land getolereerd zouden worden. Dat is zelfs nu nog gevaarlijke taal in menig "modern" land. De dialogen waarin Bento zijn ideeën uiteenzet en toelicht zijn wat mij betreft de beste hoofdstukken van het boek. Briljant. De latere hoofdstukken met voornamelijk nog gesprekken tussen Spinoza en zijn vriend Franco zijn een stuk minder inspirerend. Zijn vrouwvijandigheid komt netjes aan bod.
Het boek heeft echter nog een hoofdpersoon: Alfred Rosenberg. Dat klinkt ook behoorlijk Joods. Je kon de man niet erger beledigen. Alfred Rosenberg was een van de hoofdrolspelers in de Nazipropaganda van het eerste uur. Hij was afkomstig uit het Baltisch gebied waar veel Duits bloed woonachtig was. Zijn carrière begon in 1919 bij de DAP omstreeks het tijdstip dat Hitler er lid van werd. Hij was al jong sterk anti-semitisch en anti-communistisch. Van zijn leven is veel meer bekend.
Hij was een nogal eenzaam en gesloten type. De hoofdstukken in het boek die Rosenberg als onderwerp hebben zijn werkelijk fascinerend. Dat vond ik tenminste. Het geeft een mooi inzicht in de redelijke mens die toch volslagen verkeerde beslissingen kan nemen. In dit geval met dramatische afloop. NIet alleen werkte hij natuurlijk mee aan het verfoeilijke systeem van Nazi-Duitsland, maar hij betaalde er ook de ultieme prijs voor. Als enige van de beschuldigde kopstukken hield hij vol dat de rassendoctrine van de Nazi's goed en terecht was. Dat kostte hem zijn leven.
Bizar detail is dat de levens van Spinoza en Rosenberg elkaar raakten toen in 1941 de Spinoza bibliotheek door de Duitsers werd geconfisqeerd. Dat paste in een operatie die behelsde materiaal te verzamelen van tegenstanders van Nazi-Duitsland. Rosenberg was de leider van die operatie.
Wonder boven wonder bleef de Spinoza boekencollectie intact en kwam terug naar Nederland. De bibliotheek is nu nog steeds te raadplegen in Den Haag.
Prachtig historisch gegeven op originele wijze vertolkt door Yalom. Een wijs boek.
Had L. toch een beetje gelijk :-)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten