Religieuze dwaling

Soms moet er even iets van je hart.

Vandaag las ik in de Historische Scheurkalender een zin die me verontwaardigd achterliet: "Nederland is van oudsher een protestants land". Dat stond er. Nog een keer lezen.

Nou ben ik geen fanatiek katholiek. Verre van dat zelfs, maar dit soort randstedelijke kortzichtigheid prikkelt me. Vaderlandsche geschiedenis is, zie successeries als De Gouden Eeuw, eeuwenlang geschreven vanuit het gezichtspunt van de overwinnaars van de 80-jarige oorlog. De heer Roeland Segeren is daar blijkbaar een product van. Hij schrijft deze zin als opmaat van een verhaaltje over het processieverbod dat tot in 1983 in de Vaderlandsche wet stond.

Maar het is domweg gelogen! Nederland is van oudsher een katholiek land, dat een gehoorlijke periode van protestantisme heeft gekend. Dat wil zeggen een deel van het land. Een ander deel is van een ander gezindte gebleven.
Op zijn website schrijft hij: Mijn heilige drie-eenheid bestaat uit journalistiek, schrijverschap en geschiedenis. Een vak, een kunst en een passie.

Roeland, zelfkennis is een groot goed. Check the facts zou ik zeggen. Ja zeg.

Bron van het plaatje: bohica2k.com

Relikwie (slot): vier heiligen

Als laatste in deze reeks een bijzonder relikwie. Het bevat stukjes onbekend van maar liefst vier heiligen en niet bepaald de minste. Het gaat om de Maagd Maria, Sint Joseph, Sint Theresia van het kindje Jesus en de heilige Antonius van Padua. Een merkwaardige mengeling van personen als je het mij vraagt en ik heb geen idee waarom deze vier relikwieën bij elkaar in een houder zijn geplaatst. Het is wel een officiëel relikwie aangezien de onderzijde is voorzien van een lakzegel. De houder is van een mij onbekend metaal, waar vier inkepingen zijn gemaakt met daarin een gaatje. Door die gaatjes zit draad dat door het zegel wordt vastgehouden. De bovenkant heeft een glazen (plastic?) plaatje. Curieus.

Relikwie (30): Mariaverering

Als een van de laatste blogposts van deze reeks een verzameling van prentjes en boekje van Maria.

Als eerste een blaadje van de doornenstruik (meidoorn) waarin Maria zou zijn verschenen eind 1932 en begin 1933 in Beauraing in België.

In 1954 vierden de katholieken een Mariajaar. Dat was ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Pauselijke bul Ineffabilis Deus waarin de onbevlekte ontvangenis van Maria als dogma werd vastgesteld. Dat hield in dat Maria is verwekt zonder met de erfzonde belast te zijn. De heersende paus Pius XII had dat Mariajaar aangekondigd in zijn encycliek Fulgens Corona. Ter gelegenheid van dat bijzondere jaar kwamen er een boekje uit met een Mariale Godsdienstoefening.

Ik bezit ook nog een speld van Maria waar ik verder niets over weet te vertellen. Daarbij ook nog een kokertje met een gekroonde maria met kind waar achter op de voet van het beeldje "France" staat. Dat staat ook op het metalen kokertje. Mogelijk is het afkomstig uit Lourdes.

In 1958 vierde men het eeuwfeest van de verschijning van Maria in Lourdes. Ter gelegenheid van dat feest verscheen er o.a. een prentje.

Relikwie (29): medaille met Maria en Jezus

Aan het eind van de reeks relikwieën blijven de onduidelijke exemplaren over. Twee medailles met dezelfde tekst, eentje in het Latijn en eentje in het Duits. Ik ben er (nog) niet achter wat precies de betekenis van deze medailles is. De tekst aan de beeldzijde met Maria met kind luidt: Regina sacri scapularis ora pro nobis. in het Duits staat er: Königin des Hl. Scapuliers bitte F.U.. Volgens mijn beperkte kennis van het Duits is "bitte" hier verkeerd en zou dat "bete" (in de betekenis van "bidt") moeten zijn.
De keerzijde van de medailles bevat de tekst in het Latijn: O mi Jesu misericordia. In het Duits luidt de tekst: H. Herz Jesu Erbarme D. Uns.

Relikwie (28): geen idee wie of wat!

Dan zijn er de relikwieën waarvan niet duidelijk is wie of wat er mee vereert moet worden. Het zijn containers van waarschijnlijk stof of objecten die in de buurt van stof van heiligen zijn geweest, maar er ontbreekt een stempel. Ik heb geen idee of vorm en kleur iets betekenen waardoor je zou kunnen determineren wat er zich in bevindt. Dus deze objecten hebben een onbekende betekenis. Wie mij verder op weg kan helpen kan uiteraard reageren.

Relikwie (27): zendingswerk

Met een broer als missionaris werkzaam in Nieuwe-Guinea is het niet gek dat mijn tantes ook een medaille bezaten die aanspoorde om het zendingswerk onder de heidenen ter hand te nemen. Het is een medaille die me lang voor een raadsel plaatste. De letterlijke tekst die er staat is niet op internet terug te vinden. Wel zinnen die dezelfde strekking hebben en allen verwijzen naar zendingswerk. Met die informatie is het inderdaad logisch dat deze medaille dat werk ondersteunde. Ik heb geen idee waar deze medaille vandaan komt, dus wie of welke organisatie dit soort van medailles maakte en verspreidde / verkocht.

De ene zijde bevat de tekst: Vraagt den Heer van den oogst dat hij werklieden in zijn wijngaard zende!. Op de keerzijde staat: O Maria, Koningin der apostelen, bid v.d. arme heidenen.

Relikwie (26): Simpson Iodine Locket

Een buitenbeentje in de collectie want het is geen relikwie maar eerder een amulet. Volgens een advertentie uit 1930 bood dit amulet bescherming, zelfs immuniteit, tegen griep, verkoudheid en elke epidemie. Dat zijn nog eens beloften. Ik ben benieuwd of je daar nu nog mee door de reclamecodecommissie zou komen.

Ik bezit er twee, waarvan ik er eentje uit elkaar heb gehaald om te zien wat er nou precies in zat. Een blauwgrijze vaste substantie met een kurkje in het midden met een lintje. Dat alles verpakt in rood plastic wat je om je nek kon dragen of op een andere manier bij je kon hebben.

Relikwie (25): Hout van het kruis van Christus

Jawel! Hoe uniek is dat. Een kruisje dat je kunt openen en waarin zich een stukje was bevindt en blijkbaar een friemeltje van het kruis waar Jezus aan is gekruisigd. Dat friemeltje kan ik niet zien. Geen idee of het er nog in zit of eruit is gevallen. Ik zal nog eens goed gaan kijken.

Een relikwie direct gerelateerd aan de verlosser zelf. Ik heb wel eens horen vertellen dat van al die stukjes kruis in relikwieën er meerder bomen te reconstrueren zijn. Wikipedia zegt dat dat een bewering van Johannes Calvijn was.
Best mogelijk, maar dit is ongetwijfeld voor mijn tantes een belangrijk relikwie geweest. Het kruis, met hout van het kruis, heeft ongetwijfeld onderdeel van een rozenkrans uitgemaakt of ergens anders aan gehangen.

Relikwie (24): mobiel geloof belijden

Het mooie van relikwieën is dat je ze makkelijk met je mee kunt nemen, gespeld op, ingenaaid in kledingstukken of handige verpakkingen voor in de portemonnaie. Daarnaast waren er ook nog andere objecten om je geloof te belijden en aan je christelijke verplichtingen te voldoen. Enkele daarvan zijn ook aan mij overgeleverd.

Zo zijn er de kruisbeelden van een klein formaat. Die konden in ieder geval makkelijk mee en op een hotelkamer geplaatst worden in landen daar een kruisbeeld aan de muur niet gebruikelijk was. Ik heb twee kleine kruisbeelden beiden afkomstig uit Italië. Of ze daar ook aangeschaft zijn, dat weet ik niet. Was het speelgoed? Voor op het speelgoedaltaar waar de zoons priestertje speelden? Ook dat weet ik niet.

Een stuk bekender bij de lezer van dit blog zijn ongetwijfeld de rozenkransen. Ik heb er eentje die gebruikt werd voor het zogenaamde rozenhoedje. Een rozenhoedje bestaat uit 50 Weesgegroetjes en vijf Onzevaders. Onderaan de rozenkrans zitten nog kralen voor drie Weesgegroetjes en twee Onzevaders. Als je een rozenkrans wilde bidden dan bad je drie achtereenvolgende rozenhoedjes.
Er is ook nog een kleine rozenkrans met 30 Weesgegroetjes en drie Onzevaders.

Relikwie (23): Petrus Donders

Natuurlijk ontbreekt de zalige Petrus Donders niet in de verzameling relikwieën die mijn tantes hebben bewaard. Mijn ouders waren ook fanatieke vereerders van Peerke en hebben de zaligverklaring in Rome in 1982 meegemaakt. Ik geloof dat dat de eerste keer was dat ze in een vliegtuig weg gingen.

Van Peerke Donders bezit ik een kleine medaille, een stukje stof met de tekst Ex arca sepulcrali Ven. P. Donders en een papieren houder met hetzelfde opschrift. De tekst zegt dat het gaat om een splinter van de oude doodkist waar Petrus Donders oorspronkelijk in was begraven. Tijdens het proces van zaligverklaring is zijn lichaam opgegraven en onderzocht en vervolgens in een nieuwe kist begraven.

Min vader fietste met mij wel eens naar Peerke Donders op de Heikant in Tilburg. Daar staat zijn geboortehuisje (reconstructie) en een kapel met een kruisweg in een mooi stukje natuur aan de rand van Tilburg. Het is nog steeds ontroerend om in de kapel het wensboek te lezen waar bezoekers hun wensen aan Peerke Donders opschrijven en ook vaak komen bedanken voor de steun en hulp die ze hebben ontvangen. Er is een goed restaurant bij dus een bezoekje is om meerderlei redenen de moeite waard :).

Relikwie (22): Maria van Jezus Deluil-Martiny

De Francaise is geboren in 1841 in Marseille en is de stichter van de congregatie van de Dochters van het Heilig Hart van Jezus. Ze stichtte die congregatie in Berchem (België). Zij wijden zich aan de aanbidding van het Heilig Sacrament. In 1879 stichtte ze een klooster in haar geboorteplaats Marseille. In de tuin van dat klooster wordt ze op 27 februari 1884 doodgeschoten door een anarchist. In 1989 is zij heilig verklaard.

Ik bezit een opgevouwen stukje papier met een stukje stof (geen idee of dat er nog in zit) en een stukje handwerk met het gedoornde hart wat ook op de homepage van de Nederlandse versie van de website van de congregatie te vinden is.

Relikwie (21): Pausen

Natuurlijk ontbreken de pausen niet bij de religieuze parafernalia die mijn tantes nalieten. Er zijn diverse prentjes en medailles. De objecten beslaan een periode van Leo XIII (paus geworden in 1878) tot en met Pius XII (overleden in 1958).

De medaille die twee pausen herdenkt laat ook de sociale betrokkenheid zien die mijn tantes hadden. Het gaat daarbij om een herdenking van de encycliek Rerum Novarum waarmee paus Leo XIII in 1891 de situatie van de arbeiders op waarde schatte en het ongebreidelde kapitalisme afkeurde. De sociale leer van de kerk wenste eerlijke beloning en erkende de betekenis van vakbonden om dat doel te bereiken. Paus Pius XI borduurde daar op voort met de encycliek Quadragesimo Anno in 1931, 40 jaar na Rerum Novarum. De harde crisis die toen heerste had de situatie verder op scherp gezet. De kerk bleef rechtvaardige verdeling verlangen maar wilde tegelijkertijd het opkomende socialisme en communicme bestrijden en er een alternatief voor bieden.

Pius X overleed op 20 augustus 1914, kort na het begin van de Eerste Wereldoorlog aan een hartaanval. Op het prentje dat ik in bezit heb zit een stukje stof en op de achterzijde een lakzegel wat de authenticiteit moet waarborgen.

Dan is er ook een prentje van paus Benedictus XV die in het oorlogsjaar 1914 werd verkozen door het conclaaf van kardinalen.

Tot slot bezit ik nog een medaille met een afbeelding van paus Pius XII. De medaille is gemaakt naar aanleiding van het heilige jaar 1949.

Relikwie (20): Herwonnen Levenskracht

Deze medaille hoort eigenlijk niet thuis in deze reeks. Het is geen relikwie. Maar het vertegenwoordigt wel steun in ziekte en in dat opzicht mag het hier toch niet ontbreken.

Zoals ik al eerder blogde leed mijn tante Regina aan tuberculose in de jaren 30. Daar is ze uiteindelijk van genezen.

Vanuit de Katholieke Arbeiders Beweging (K.A.B.) ontstond net na de tweede Wereldoorlog de vereniging Herwonnen Levenskracht.

Tuberculose was een ernstige ziekte die met name bij arbeidersgezinnen hard kon toeslaan als het inkomen wegviel. De genezing kwam daardoor ook in het gedrang. Herwonnen Levenskracht ging deze gezinnen steunen.

Deze medaille bewijst dat steun aan tbc-lijders bij mijn tantes nadrukkelijk aandacht kreeg. Geen wonder.

Relikwie (19): pater Valentinus Paquay

In de catergorie onbekende Vlaamse heiligen deze keer een pater die, net ons eigen Peerke, tot op heden alleen de status van zalig heeft bereikt. Geboren in Tongeren op 17 november 1828 al Joannes Ludovicus Pacquay trad hij in bij de orde der Franciscanen. Zijn achternaam kom ik zowel tegen als Pacquay als Paquay. Hij neemt de kloosternaam Valentinus aan. Zijn levenbeschrijving staat elders al online.

De weg naar het heiligverklaren wordt pas relatief laat in gezet. Hij overlijdt op 1 januari 1905 en hoewel het proces binnen de gestelde termijnen (tussen de 5 en 30 jaar na overlijden) wordt gestart is het pas in jaren 60 van de 20ste eeuw dat er echt vaart in komt. Hij krijgt eerst de status van Eerbiedwaardig (in 1970), net zoals Peerke en is in 2003 Zalig verklaard.

Bidden tot het Heilig paterke hielp voor van alles en nog wat. Hoe mijn tantes in bezit zijn gekomen van dit relikwie weet ik niet. Een Heeroom in het gezin maakt veel mogelijk denk ik dan maar.

Relikwie (18): Genootschap van de Heilige Kindsheid

Een serie medailles die me eerst niets zeiden totdat ik erachter kwam dat het de Heilige Kindsheid betrof. Niet dat ik precies wist wat dat inhield, maar de naam klonk me in ieder geval bekend in de oren. Verder helpt het internet me dan op weg.

De oorsprong van dit genootschap ligt in Frankrijk waar mgr. de Forbin-Janson, bisschop van Nancy en Toul, en Pauline Jaricot, in 1843 dit genootschap oprichtten. Kinderen die lid werden moest bidden voor en offeren aan de missie. Ik heb als kind ook nog zilverpapier aangeleverd op school voor de arme zwartjes in Afrika. De flessendoppen van de melk, die van zilverpapier waren, bewaarden we in de oude sodapot in het aanrechtkastje. Zendingswerk zonder dat je het in de gaten had. Er was in vroeger jaren ook een Kindsheidprocessie.

De Tilburg connectie is er al vroeg als, vermoedelijk, eind 1848 de eerste Nederlandse afdeling wordt opgericht in parochie 't Heike in Tilburg door pastoor Johannes Zwijsen. Geen wonder dat bij de familie De Brouwer dit genootschap sympathie kon vinden. 't Heike was hun parochie! En pastoor, later bisschop, Zwijsen, als stichter van de Fraters van Tilburg en de Zusters van Liefde een katholiek icoon.

Ik heb drie medailles in mijn bezit, twee identieke, die klein zijn en eentje van een veel groter formaat.

Relikwie (17): Aartsbroederschap Onze Lieve Vrouw van Rust

In de rijke Roomse traditie speelden ook minder religieuze drijfveren een rol. Sommige plaatsen wilden meeprofiteren door zich als bedevaartsoord op de kaart te zetten. Dat is volgens mij het geval met de vlek Heppeneert waar deze Aartsbroederschap op 14 maart 1893 door paus Leo XIII werd ingesteld.

Ik heb helaas niet de bijbehorende medaille in mijn bezit. Wel drie prentjes waarvan er een de naam van mijn tante Regine bevat die op 27 juli 1932 is aangenomen in deze Aartsbroederschap.

Opmerkelijk is dat ik een prentje heb dat gedateerd is, tenminste de tekst die er op staat, op 21 april 1890, dus nog voordat de broederschap kerkelijk erkend was. Het derde prentje bevat de tekst van de litanie ter ere van O.L. Vrouw van Rust en stamt uit 1916.

De gebeden die de leden van O.L. Vrouw van Rust baden kwamen ten goede aan een scala aan kwalen. In het prentje staat dat de bezoekers van het bedevaartsoord bidden voor de genezing van schrei- en stuipzieke kinderen, in en buiten slaap aangedaan door beroerten en andere kwalen.

O.L. Vrouw van Rust is patrones van de slaap. Dat mag geen verbazing wekken. De gebeden voor haar waren heilzaam voor hoofd- en tandpijn, zenuwziekte, krankzinnigheid en alle lichamelijke kwalen die de rust benemen.
Maar dat was niet alles. De zonde was overal en lag voortdurend op de loer, ook als je er niet op rekende, dus hielpen de gebeden ook om des nachts van alle kwade droomen en bekoringen beschermd te zijn, en vooral om de rust van het geweten tegen de scrupules te bewaren en eens eene rustige en zalige dood te mogen sterven. Eigenlijk bittere noodzaak voor elke gelovende sterveling.

Relikwie (16): Onze Lieve Vrouwe in 't Zand

Onze Lieve Vrouwe in 't Zand is een beeld dat wordt aanbeden in Roermond. Het beeldje wordt bewaard in de kapel in 't Zand.

De bedevaart naar Onze Lieve Vrouwe van Roermond bestond al in 17e eeuw.

Het beeldje is vervaardigd in een atelier in Mechelen en gemaakt rond het jaar 1500. Als enige van de Nederlandse genadebeelden heeft Maria in dit beeld een soort tulband in plaats van een kroon. Later is daar bovenop een zilveren kroon geplaatst.

Relikwie (15): Theresia van Liseux

Theresia Martin werd op 2 januari 1873 geboren in Alencon in Frankrijk. Zij stierf heel jong, op 24 jarige-leeftijd, aan tuberculose. Zij was 15 jaar oud toen ze intrad bij de orde van de ongeschoeide Karmelietessen in Lisieux. Die plaats ligt in Normandië. Vanwege haar jonge leeftijd had ze toestemming nodig van de Paus om te mogen intreden. In het jaar voor haar overlijden is ze begonnen op aandringen van haar uster die op dat moment overste van het klooster in Lisieux was, met het opschrijven van haar levensverhaal. Dat boek, Histoire d'une âme (Het verhaal van een ziel), was en is een klinkend succes en in meer dan 40 talen vertaald.

Theresia van Lisieux, zoals ze bekend staat, werd in 1923 zalig verklaard en in 1925 heilig. In Lisieux is een monumentale basiliek gebouwd ter ere van haar.
Vanwege haar geschrift heeft paus Johannes Paulus II haar, als derde vrouw, uitgeroepen tot kerkleraar in 1997.

Een bekende uitspraak van haar is: "Ik wil het rozen (daarmee bedoelde ze: zegeningen) laten regenen op aarde". Op afbeeldingen zien we haar als karmelietes die een crucifix en rozen tegen de borst houdt. Theresia van Lisieux werd de patrones van missionarissen en het missiewerk.
Dat verklaart waarom ik zoveel verschillende relikiwieën van haar in bezit heb. Heeroom was als missionaris actief in Nieuw-Guinea. Werken daar was niet van gevaar ontbloot en een beschermheilige kon geen kwaad!

Ik heb ook nog twee draagbeeldjes van Theresia in bezit. Het ronde medaillonnetje bevat een stukje stof van het kleed waar haar botten (of lichaam) in heeft gezeten.

In 2010 ben ik er met L. geweest en heb de Theresiaroute gelopen in Lisieux.

Relikwie (14): Zr. Ferdinandus

Misschien wel de merkwaardigste relikwie die ik bezit is een stukje stof van de voorschoot van zuster Ferdinandus. Ja, Ferdinandus. Niet Ferdinanda. Zoeken in Google leverde twee mogelijkheden op, maar niets zegt dat zij het ook daadwerkelijk zijn. Een heilige zuster Ferdinandus is er niet, anders was die ongetwijfeld opgedoken.

De eerste is zuster Ferdinandus die werkzaam was in Indonesië voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Haar wereldlijke naam was Jo van Noort. Zij was lid van de orde van Zusters van de Voorzienigheid die zich ontfermden over wezen. Omdat mijn Heeroom in Nieuw-Guinea werkte voor en na de oorlog ligt daar een mogelijke link.

Een tweede optie is een lid van de Orde van de Zusters van Liefde in Tilburg, namelijk Petronella C.H. Elshout die als kloosternaam zuster Ferdinandus had gekozen. Zij overleed in 1959.
Waarom dit relikwie van belang is heb ik niet kunnen achterhalen.

Relikwie (13): St. Jozef

Jozef is altijd een beetje de kluns in het verhaal rond de geboorte van Jezus. Hij is niet de vader van het kind van zijn vrouw, maar kan zijn vrouw er ook niet op aan kijken. In het geloof kreeg hij de status van Voedstervader van Jezus. Voedstervader betekent niet meer dan pleegvader. In de tijd dat ik nog de missen frequenteerde is mij niets ter ore gekomen waaruit zijn bijzondere status kon blijken. Maar misschien heb ik niet goed opgelet. Zou zomaar kunnen.

Over Sint Jozef is een website in het leven geroepen waar je veel meer informatie over deze heilige tot je kunt nemen. Hij is o.a. de patroonheilige van snoepfabrikanten... Bizar. Hij is ook patroonheilige van vaders, kijk dat klinkt een stuk logischer!

In de nalatenschap van mijn tantes zitten twee beeldjes van St Jozef die je mee kunt nemen in je portemonnaie of jaszak. Ik dacht eerst dat het Christoffels waren, maar het zijn echt beeldjes van St. Jozef. Staat er ook op.
Daarnaast enkele prentjes met gebeden die je kunt opzeggen om zijn hulp in te roepen. Er zit een oude uitgave bij uit de serie (neem ik aan) Goudkorrels van de Bredase uitgever Eduard van Wees uit 1879. Het prentje met de afbeelding is van 1935.