Ik lek, dus ik besta - #KVAN12 (deel 1)

Vorige week maandag, 11 juni, begonnen de jaarlijkse tweedaagse studiedagen voor archivarissen en aanverwanten in Nederland. Plaats van handeling was deze keer het mooie Middelburg. Het Zeeuws Archief nam de honneurs waar. Prima geregeld allemaal samen met een groot team vanuit de KVAN. Er waren ook enkele minpuntjes maar daar ga ik het deze keer eens niet over hebben. Misschien later nog ;).

De maandagochtend keynote kwam voor rekening van Stine Jensen. Haar naam kende ik wel en hoewel ze colums schrijft in "mijn" krant, heb ik er waarschijnlijk nooit een gelezen. Didn't ring a bell.

Ze begon haar presentatie getiteld Privédomein of profiel: heeft er nog iemand behoefte aan privacy? met enkele vragen aan de zaal. Vragen over geld, gezondheid (ziekte) en sexualiteit. Inpertinente vragen waar we in gesprekken meestal snel de grenzen bereiken van wat we kwijt willen, zeker aan volstrekte vreemden.

Ze betoogde dat privacy is verschoven van een plaats (de privacy van je eigen huis) naar een kwestie van regie: wie mag welke dingen naar buiten brengen. Zijn we baas over onze eigen informatie en kunnen we dat ook blijven?

In de 17de eeuw filsofeerde Descartes over zijn menszijn en kwam tot de slotsom: Cogito Ergo Sum (ik denk, dus ik ben). Descartes ging uit van het principe van de methodische twijfel. De mens als twijfelkont om daarmee te beredeneren dat de mens er wel degelijk is.
In het huidige tijdsgewricht lijkt het omgekeerde aan de hand. Er worden op grote schaal met grote stelligheid waarheden te berde gebracht. Waar of niet is niet relevant, we spreken ons uit: uitgesproken. Een nieuw soort manifestatiedrang. Twijfel is minder aantrekkelijk geworden. Is dit de nieuwe openheid waar we allemaal beter van worden? Of moeten we toch wat meer onze ongezouten mening voor ons houden?

In de huidige samenleving kun je voor het woord "denk" ook andere werkwoorden invullen. De meest aansprekende vond ik wel: Ik lek, dus ik ben.
Je kunt dan meteen aan allerlei politieke machinaties denken waar "lekken" soms een hele functionele rol heeft in het kabinetvormingsproces of andere onderhandelingssituaties, maar hier gaat het om het (voortdurend) lekken van persoonlijke informatie. Over het algemeen geven we op social media veel prijs over hoe we ons voelen.

Waarom lekken we persoonlijke informatie? Dat heeft volgens Jensen een evolutionare oorsprong. Heel basaal gaat het om opvallen, een partner zoeken, en informatie over vijanden verkrijgen. Maar ook erbij horen, macht, ijdelheid, vriendschap en aandacht. Je laat er ook door weten dat je leeft, dat je er bent, dat je gezien en gehoord wilt worden. En het biedt ook nog eens de nodige ontspanning.
Daarom zijn we minder op ons hoede met het plaatsen van privézaken op onze Facebookpagina en tegelijkertijd heel alert als het gaat om het afgeven van vingerafdrukken aan de overheid. Contradictie maar werkelijkheid. In het eerste geval hebben we namelijk zelf de regie over wat we wel of niet plaatsen. In het tweede geval geven we de regie uit handen.
Daar zijn natuurlijk ook kanttekeningen bij te plaatsen want wat je op Facebook plaatst is niet zomaar verwijderd als je daar zelf achteraf voor kiest. Maar daar zijn we ons niet altijd even bewust van.

Een ander opmerkelijk feit is dat Amerikaans onderzoek heeft uitgewezen dat het aantal echte vrienden terugloopt. Tegelijkertijd breiden we online onze vriendenkring bijna dagelijks uit. Dat tweede is leuk, maar het eerste is slecht voor de samenleving. Dat betekent namelijk dat we minder mensen hebben in onze omgeving die we (kunnen) vertrouwen en waar we op terug kunnen vallen. De coherentie in de samenleving neemt daardoor af.

Persoonlijke informatie kun je ook bestempelen als intiem kapitaal. Intiem kapitaal is verhandelbare persoonlijke informatie. Die informatie bevat herkenbare gevoelens en gebeurtenissen voor iedereen. Daarom kun je intiem kapitaal kwalificeren als: het democratiseert, het verbindt mensen, het is herkenbaar en identificeerbaar.

Tenslotte gaf Stine Jensen ons nog een wijze raad mee: zorg dat je wikileaksproof bent! Lek wat je wilt, maar zorg ervoor dat je zelf of anderen er geen schade van ondervinden. Ook niet in de toekomst.

Ik vond het een heel informatieve keynote die goede vraagtekens zette bij wat we dagelijks online doen, dat ook kon verklaren en tegelijkertijd wees Jensen helemaal niet met haar vingertje.

Link naar deze presentatie op slideshare van de KVAN.