KVAN dagen 2011

Dit is een heel lang verhaal geworden. Voor wie op zoek is naar de nuance. Lees dit niet.
Wie een persoonlijk verhaal wil lezen over twee verrukkelijke dagen: pak een kop koffie en ga er even lekker voor zitten. Ik waardeer elke commentaar op deze uitgebreide verhandeling.

Op 6 en 7 juni waren de jaarlijkse KVAN dagen. Dit keer als thema: Archieven in het veld. Een paar honderd archivarissen togen naar Leeuwarden waar in het prachtige decor van die historische stad de verschillende presentaties en andere activiteiten plaats vonden. Er heerst altijd een hele prettige sfeer tijdens deze studiedagen en je komt er altijd weer oude bekenden en nieuwe gezichten tegen. Daarom alleen al is het de moeite waard om de KVAN dagen te bezoeken.
Er waren 3 lokaties: de Fryske Akademy, Tresoar en Historisch Centrum Leeuwarden. Het mooie weer maakte de verplaatsingen tot genoeglijke onderbrekingen.
De programmacommissie had er een goed gevuld programma van gemaakt. Het grote aanbod van presentaties vooraf maakte een keuze noodzakelijk die maar net iets meer dan de helft van de enthousiaste indieners tevreden kon stellen. Het leven is kiezen, dat weten we allemaal.

Wat mij betreft, en dat heb ik ook aan de commissie teruggegeven, vond ik het programma heel eenzijdig gericht op de eigen navel. De klant was totaal niet in beeld. Opvallend waren een paar observaties van deelnemers die van buiten het archiefveld komen, maar er wel werken of veel contact mee hebben. De ene zei letterlijk: op studiedagen als deze blijven we elkaar vooral vertellen en uitleggen wat het probleem is en komen niet of nauwelijks met oplossingen. Elkaar lekker bevestigen. De bekende weg nog een keer aflopen. Dat is vertrouwd en veilig. De andere zei dat het vooral over onszelf ging. Tja.

Natuurlijk kan ik niet voor alle sessies spreken, want mijn fysieke zijn maakt het onmogelijk om meerdere sessies tegelijk bij te wonen. Dus heb ik het meeste wat er verteld is gemist. Jammer. De volgende keer moet ik misschien de hulp inroepen van Sint Laurentius die de KVAN dagen met een bezoek vereerde. Helaas heb ik zijn verschijning gemist. Heeft iemand anders hem misschien wel waargenomen?

Wat heb ik wel gezien en gehoord.
De keynotes van dag 1 konden mij niet boeien. Bert Looper kon ik niet volgen en Kester Freriks betrapte ik op heel veel onschuld en naïviteit. Wildernis zoeken in Nederland en dan verbaasd zijn dat je het niet vindt. Hier komt misschien mijn derde-graads aardrijkskundeopleiding om de hoek kijken. Nederland kent geen natuurlandschap meer, alleen maar cultuurlandschap. Hoe hard we ons best ook doen, dat komt niet meer terug, behalve als de zee het land weer terugwint. Alle goede bedoelingen van de natuurliefhebbers en -reactionairen ten spijt.

De KVAN in het veld. Fred van Kan presenteerde de laatste versie van het beleidsplan van de KVAN. Allereerst verdient de KVAN een groot compliment omdat ze de discussie over dit beleidsplan voor een belangrijk deel ook via de Archief 2.0 community hebben gevoerd. Wat ik dan toch teleurstellend vond was dat de sessie vooral over formuleringen, punten, komma's en hoogdravende zinswendingen ging terwijl het activiteitenplan er nog even aan het eind doorgejast werd. Ik blijf eigenwijs en overtuigd van het feit dat je wordt beoordeeld op wat je doet en niet hoe mooi je jezelf voor het voetlicht brengt. Het gaat om de inhoud en niet om de vorm. Om die reden zal ik het nooit ver schoppen in bestuurlijk Nederland.

Daarna het project van Stadsarchief Amsterdam en een 17-tal deelnemers met crowdsourcing als instrument en militieregisters als content. Een geweldig initiatief dat ik met grote interesse blijf volgen. De potentie van de webtool velehanden.nl is volgens mij groot en ik hoop dan ook van harte dat dit tot een goede standaard zal leiden waar we allemaal dankbaar gebruik van gaan maken.

Als laatste op dag 1 de nieuwe webtool fotoleren.nl die Boudewijn Ridder van RAAF projecten en Fotomuseum Rotterdam presenteerde. Hier kwam de grootste teleurstelling van de 2 dagen voorbij toen de meerderheid van de zaal zich ontpopte als dominee/pastoor/schoolmeester/vingerheffer door tot hoogste doel te verklaren: de bezoeker wijzer maken. WTF??? Bij dat soort van constateringen wil ik heel hard weglopen en een ander beroep gaan kiezen. Uitermate treurig. Participatie is da bomb! En niets anders. Schaam je.
Over de webtool heb ik niet zoveel te zeggen. We hebben er als Regionaal Archief Tilburg een bijdrage aan geleverd, maar beschouwen het niet als een instrument dat zo bij archieven te gebruiken is. Maar wie weet wat er nog mogelijk is. De blogpost van Petra Robben op Archief 2.0 kan iedereen er nog eens op nalezen. Zij betoogde samen met Anneke van Waarden-Koets van het Zeeuws Archief tijdens hun presentatie dat Educatie een KERNTAAK is van archieven. Dat is andere koffie.

Daarna een voortreffelijk en heel gezellig diner gehad in de Koperen Tuin. Prachtige afsluiting van dag 1.

Dag 2 begon met een keynote van Goffe Jensma die ontnuchterend eerlijk was en heel erg bij de tijd met zijn verhaal over de betekenis van archieven in het digitale tijdperk. Altijd weer grappig om te zien dat de archivarissen snel vanuit de reflex gaan reageren. Niet alles is digitaal. Nee, zei Jensma, dat snapte hij ook, maar dat vormde geen belemmering om toch onderzoek voor een groot deel online te gaan doen. Maar de archivaris bepaalt wat je als onderzoeker wel of niet te zien krijgt, op basis van acquisitie, op basis van wat er wel of niet op welke wijze toegankelijk is. Daar zat Jensma niet zo mee. Hij realiseerde zich dat.
En dat is een harde werkelijkheid waar wij moeilijk mee om kunnen gaan. De volledigheid en perfectie die wij nastreven is voor de meeste van onze klanten niet het hoogste doel. Dus waarom zou dat wel voor ons moeten gelden?
Overigens had Jensma het ook over de romantiek van het archiefonderzoek. Zo zei hij onder andere, en welke archiefonderzoeker herkent dat niet: Het mooie aan een archief is dat je in alle rust kunt vinden wat je niet zoekt. Dat raakte mij in het hart.
Hij voorzag dat alle archieven gedigitaliseerd gaan worden (onder het motto: als het niet digitaal is, dan bestaat het niet) en dat het archief als plaats van onderzoek zal verdwijnen. Overigens betreurde hij dat wel om de hiervoor genoemde reden.
Pikant detail: als reactie op opmerkingen uit de zaal dat archivarissen bepalen wat er wel en niet digitaal beschikbaar komt wees Ellen Fleurbaay fijntjes op de scanning on demand projecten waar onderzoekers zelf kunnen aangeven wat ze digitaal willen hebben. Ook daar zitten archivarissen niet meer aan de knoppen. We voeren achterhoedegevechten.

Daarna ben ik gaan luisteren naar het imago-offensief van BRAIN voor de archieven in Nederland. Ik blijf me verbazen dat hier zo'n grote urgentie voor wordt gevoeld dat er een bak met geld voor is. Volgens mij zouden we onze speren ergens anders op moeten richten. Goed. DNA: De Nederlandse Archieven. Dat moet het merk worden dat we als archieven in Nederland in de markt gaan zetten om beter zichtbaar te worden voor de burgers.
Volgens mij is dat hele project en de redenatie boterzacht en in dit warme weer blijf er niet meer van over dan een kleverig plasje. We richten ons op dichtbij een persoonlijk en richten daartoe een portal in. HUH?
Hier gaat mijn broek tot over de enkels naar beneden. Een portal is het toppunt van abstractie. En in het portal (met ALLE archieven van Nederland)  moet je dan op zoek gaan naar je persoonlijke geschiedenis, het feitje dat je wilt zoeken...
Ik wil er verder geen woorden meer aan vuil maken. We gaan een merk in de markt zetten waar niemand zich in herkent, vooral de Nederlandse archieven niet, en hoe dat ons imago gaat opkrikken is mij helemaal niet duidelijk. Maar goed. Ook hiervoor geldt misschien dat mijn verstandelijke vermogens tekort schieten omdat ik niet ben ingewijd in de geheimen van de marketeer. Misschien ook omdat ik weiger een archief als handelswaar te zien dat zich moet prostitueren om zichtbaar te worden.
Pluspunt: ze gaan zich niet richten op Nederlanders onder de 25 jaar. Dat is in ieder geval een keuze die ik van harte ondersteun. Ik verwijs daarvoor ook naar mijn volgende column in het Archievenblad.

Vervolgens luisterde ik naar het verhaal over Kwaliteitscontrole en validatie van gedigitaliseerd archiefmateriaal. Dat was op verzoek van een collega. Ik heb die sessie met mijn Flip opgenomen en bij Archief 2.0 en Youtube online gezet. Een aanrader voor wie met digitaliseringsprojecten aan de gang gaat. 3 presentaties die elkaar mooi aanvulden.
Gebruik de kennis die met name het Stadsarchief Amsterdam in de persoon van Marc Holtman heeft opgedaan. De vragen die in deze sessie aan de orde komen hebben allemaal waarde en verdienen een antwoord voor je dozen archief voor digitalisering wegstuurt. De sessie was heel goed bezocht en inhoudelijk sterk. Echt informatie waar je verder mee kunt.
Opmerkelijk feit: functionele "slides from hell" gezien. Meer weten? Kijk naar het filmpje met het verhaal van Ingmar Koch.

Tenslotte Wiki Loves Archives. Opnieuw 3 presentaties in één. Overzichtelijk en inspirerend. Als archieven moeten we daar mee aan de slag. De eerste geluiden om er een speel- en deelsessie van te maken van Archief 2.0 zijn al via Twitter te lezen geweest. Het BHIC heeft er al behoorlijk wat ervaring mee en Wikimedia wil graag meewerken. In de sessie kwam ook duidelijk naar voren dat foto's en video in Wikipedia plaatsen veel extra gebruik oplevert. Er zijn eigenlijk alleen maar winnaars. Jammer dat er zo weinig mensen hier kwamen luisteren.

Tips voor de volgende keer: meer aandacht voor de klanten, voor de social media, meer ruimte voor spontane sessies zoals Ernest Verhees die wilde, en : laten we elkaar eens vertellen welke mislukkingen we op onze naam hebben staan. Van fouten leren we het meest toch? Meer aandacht voor oplossingen en minder constateringen. Kunnen we niet als eindproduct een werkagenda opleveren na de studiedagen? Ik roep maar wat.

De presentaties van de KVAN-dagen 2011 zijn te bekijken via de twitterwall, door onderaan de pagina het juiste dagdeel op te zoeken en te klikken op de titel van de lezing.

Tot slot wil ik niet de indruk wekken dat deze dagen niets hebben opgeleverd. Ik, en velen met mij, hebben zich prima geamuseerd, nieuwe dingen geleerd en gehoord. KVAN en organisatie: bedankt. Ook voor het laatste maal met deel van de organisatie in zonnig Leeuwarden. 
En de reis met free wifi in de trein leverde meteen weer het volgende initiatief op. Heerlijk om omringd te zijn met mensen die bruisen van ideeën en er ook meteen werk van maken. Zonder eerst over de missie na te denken ;) Heerlijk! Prima gefaciliteerd door de NS.