De Cirkel - Dave Eggers

Dit boek geeft een kijkje in de wereld zoals die er uit kan gaan zien over een aantal jaren. Futoristisch maar niet ondenkbaar en in sommige opzichten zelfs herkenbaar.

Het bedrijf The Circle is groot en beheerst een groot deel van het online leven in de Verenigde Staten. En de rest van de wereld volgt. Het bedrijf is nog geen alleenheerser, maar groeit sterk. Als een magneet trekt het jonge mensen aan met een imago van groen en sociaal. Het is een soort van fusie tussen Google, Facebook, Twitter, Pinterest, Flickr etc. The Circle is een zoekgigant die advertenties verkoopt en met de inkomsten daarvan allerlei producten ontwikkelt die het ten dienste stelt van de mensheid. De uitstraling is er eentje van goed doen, we ontwikkelen allerlei functionaliteiten die het leven beter moeten maken, beter, groener, opener, veiliger.

De hoofdpersoon heet Mae Holland. What's in a name! Zij komt werken bij de Cirkel vanuit de provincie. Haar vriendin Annie werkt er al en behoort tot de top van het bedrijf. Zij heeft voor een introductie gezorgd en Mae voelt een verplichting naar Annie toe om het goed te doen.

Van meet af aan is er een innerlijke strijd die Mae moet strijden. Aanvankelijk kan ze nog afstand nemen van de Cirkel en de alomvattende aanwezigheid van dat bedrijf. Maar geleidelijk aan wordt ze gemanipuleerd waardoor ze steeds meer in de ban van het bedrijf raakt. Tot ze uiteindelijk niet meer los kan komen, dat ook niet meer wil, en een soort organisch onderdeel van het bedrijf is geworden. Met alle nadelen van dien. Het boek beschrijft goed het proces waardoor Mae steeds sterker aan het bedrijf gebonden raakt. Het is eigenlijk alleen door allerlei positieve keuzes. Schijnbaar natuurlijk want uiteindelijk is ze geen zelfstandig denkend mens meer. Al haar gedachten komen vanuit het bedrijf en zijn dienend aan de Cirkel. Daar heeft ze geen last van want wat ze er voor terug krijgt is een luxe leven, volledig verantwoord en transparant. Het is een proces van hersenspoeling zonder erg.

Mae komt met regels, al dan niet ingefluisterd door slimme gesprekstechniek, als Delen = meeleven en privacy = diefstal. De eerste spreekt me erg aan aangezien ik al enkel jaren probeer te verkopen dat je niet kunt vermenigvuldigen zonder te delen. In dit geval speelt het emotionele aspect nadrukkelijk een belangrijke rol.
De tweede regel Privacy = Diefstal is nogal ingrijpend. Dat is meteen de geheime kracht van het bedrijf en tegelijk ook een demagogisch monster. Zoals je nu ook al enkele jaren hoort: als je niets te verbergen hebt dan zijn al die camera's en inbreuk op je privacy niet relevant. Ja. En nee. Je moet als mens nog wel in staat zijn om geheimen te hebben. Een leven zonder geheimen, dat is toch geen leven? Omgaan met geheimen, met dingen voor je houden, van klein tot groot, hoort bij de mens. Niemand wil alles op straat neerleggen. Bij de Cirkel denken ze daar anders over. Het recht om zelf keuzes te maken is een groot goed. Overigens wel met de volledige acceptatie van de gevolgen van je eigen keuzes. Goed, dat alles komt onder zware druk te staan in dit boek. Want als alles volledig transparant is neemt de sociale druk zo toe dat niemand meer "verkeerde" dingen doet. Dat is de gedachtegang.

Het boek bracht me wel weer eens aan het denken over de "likes" op Facebook. Komt het zover, of is het dat al, dat een dag pas goed is als je zoveel likes hebt op je berichten? Dat gevaar is nadrukkelijk onderdeel van het boek De Cirkel. Als we alles (of in ieder geval veel) blijven "liken", wat doet dat dan met de mensen die een bericht gepost hebben. Beschouwen die personen dat gewoon als "leuk" of als een vrijbrief om nog groffere uitlatingen of extremer gedrag tentoon te spreiden? Hetzelfde kun je zeggen van Twitter. Als je ruw reageert en je krijgt daar erkenning voor, dan kunnen de remmen al snel los gaan.
Hierbij wil ik wel aantekenen dat dat niet alleen online gebeurt, maar ook irl als je zomaar iemand neerslaat en je vrienden waarderen en belonen je daarvoor. Het is niet alleen een probleem van en door internet.

Dat brengt me bij Boer zoekt Vrouw. Ja. Inderdaad. Daar kijk ik naar. Dat wil zeggen de tv staat aan en de begeleidende twitterstream amuseert me in hoge mate. Daar worden over het algemeen nogal forse oordelen over deelnemers geuit. Veel daarvan zijn gevat. Ik doe niet actief mee, ik consumeer. Maar na lezing van dit boek denk ik wel: door die twitterstroom te volgen stimuleer ik de gemakkelijk veroordelende twitteraars die hun ongenoegen in komische gevatheid uiten. Weliswaar met kwinkslagen, maar toch.

Hoewel het onderwerp me erg aanspreekt en goed past bij de digitaliserende wereld waarin we nu leven en de gevaren evident zijn, is het boek me toch niet meegevallen. De persoon van Mae heeft wat weinig karakter. Wat mij betreft komt zij niet echt tot leven. Of dat de bedoeling van de schrijver is geweest om daarmee aan te geven dat dat soort karakters heel bevattelijk zijn voor schijnbare waardering en openheid, zonder te snappen wat je daarmee teweeg brengt? Weet ik niet. Het komt allemaal niet sterk over. Spineless. Het boek leest wel prettig maar ik kan er niet enthousiast van worden.

Kritisch blijven op je eigen gedrag. Dat beschouw ik nog steeds als een groot goed.