Homo Deus; een kleine geschiedenis van de toekomst - Yuval Noah Harari

Twee maanden geleden schreef ik over het boek Sapiens van dezelfde schrijver. Dit boek is een vervolg op Sapiens. Het borduurt voort op de gedachtengang uit het eerst boek.

In Homo Deus schetst Harari zijn beeld van de toekomst van de mens. In Sapiens heeft hij al afgerekend met het godsdenken en het bestaan van een god. In Homo Deus zegt de titel alles: De mens is God. Dataïsme is zijn religie. Het uitschakelen van pijn, verdriet en ziekte en het streven naar geluk zijn de drijfveren die de mens inspireert. Als robots de rest voor hun rekening nemen kan de mens zich volledig concentreren op gelukkig worden en blijven.
De levensduur van de mens wordt opgerekt tot misschien wel het eeuwige leven. Maar wie wil er eeuwig leven als er nog ziekten zijn? Wie wil er ziek worden en doodgaan of daarmee kwaliteit van leven inleveren? Niemand toch?
En als je niet meer ziek kunt worden dan is de volgende stap: de eeuwige euforie. Waarom zou je willen leven als je niet gelukkig bent, als je je niet goed voelt, niet positief in het leven kunt staan? Geluk is dan geen kwestie meer van op goed geluk kijken wat je gelukkig maakt, maar de chemie helpt je om je goed te voelen. Pillen en andere geestverruimende middelen zorgen voor een positieve vibe en een permanent geluksgevoel.

Toekomstmuziek? Kijk eens om je heen. Er is een enorme industrie ontstaan die ons bezig wil houden op een leuke en ontspannen manier. Of het nou de gezondheidsgoeroes zijn, de foodgoeroes, de kaartleesdames en -heren, de alcoholische versnaperingenboeven, de leisureindustrie, de entertainmentindustrie, het houdt niet op! We hoppen van hoogtepunt naar hoogtepunt, festivalletje hier, braderietje daar, belevenis zus, sensatie zo, pilletje erbij, drankje toe en zo voort. En dat alles wordt ons 24 uur per dag voorgeschoteld via reclame op televisie, radio, internet, billboards, folders, flyers, krantjes en wat dies meer zei. We zijn eigenlijk een beetje sufferds als we ons nog vervelen. En de marketingmaffia vertelt er bij dat het ons goed doet, dat we ons daarmee gelukkig voelen. Als we maar meedoen!
Kortom het is al begonnen. Entertain us! Schreeuwde Curt Cobain al. En dat is niet tegen dovemansoren gezegd.

Het is niet aan de orde om er ethische vragen bij te stellen. Willen we dit wel? Is dit voor alle mensen weggelegd of alleen voor een happy few? Als we ziekten gaan uitsluiten, ingrijpen in ons DNA om dat mogelijk te maken, mogelijk cyborgs van onszelf maken om dat mogelijk te maken, is dat dan wenselijk, Kan iedereen zich dat veroorloven?
Die vragen doen er natuurlijk wel degelijk toe. Maar waar dat uiteindelijk toe gaat leiden, aan een dergelijke uitspraak waagt Harari zich niet. Dat is ook onmogelijk. Als je echter met open ogen om je heen kijkt, verder dan de grenzen van je eigen leventje, dan zie je dat we al hard die kant opgaan. We manipuleren al op vele terreinen het leven in de natuur en van onszelf. Genotsmiddelen zijn van alle tijden maar nu zijn ze voor heel grote groepen beschikbaar en worden ook op steeds grotere schaal gebruikt. En dat gaat verder dan alcoholgebruik en -misbruik, maar allerlei drugs, natuurlijk en chemisch, komen voortdurend op de markt. De medische wonderen verbazen ons met enige regelmaat en the sky is the limit. Als je het kunt betalen tenminste.

Fascinerend denkvoer. Hoe ver gaat het straks realiteit worden? In hoeverre gaan we het toestaan om werkelijkheid te worden? Als je kijkt naar de menselijke geschiedenis ontstaan er altijd weer tegenbewegingen. Dat zal nu niet anders zijn. Zo heb je nu al religieuze groepen die medisch ingrijpen op basis van hun geloof beperken. Er zijn nu zelfs al niet-religieuze groepen die inenten niet nodig vinden. Weerstand en verzet is van alle tijden en zal ook in deze ontwikkeling niet ontbreken. Gebruikers en niet-gebruikers.

Als je geïnteresseerd bent om te zien in hoeverre dit al om ons heen plaatsvindt is de serie Black Mirror een mooi begin. In elke aflevering krijg je daar een inkijkje in de wereld zoals die op ons af komt. Niet helemaal wereldvreemd maar telkens met een of meerdere (herkenbare) elementen die laten zien hoe dat de toekomst er uit kan zien. Met daarbij de prettige en minder prettige gevolgen voor ons leven.

Hetzelfde geldt voor de film Her waar een operating system dermate sterke menselijke trekjes vertoont dat mensen er verliefd op worden en relaties mee aangaan. Het is cyberlove on the next level. Zoals mensen nu intens verliefd kunnen worden via een computerscherm zonder elkaar ooit in het echt gesproken, gezien of aangeraakt te hebben.

De twee versies van de film Metropolis uit 1927 en 2001 vertellen het verhaal van een bovenklassen en een onderklasse met daarbij de invloed van robots en het menselijk verzet daartegen. Allemaal herkenbaar.

Het gaat er niet om of je gelooft wat Harari zegt. Als je je ogen opent dan zie je dat er al verschillende elementen zichtbaar zijn van het beeld dat hij schetst. De reis van de mensheid is nog niet ten einde. Gelukkig maar. We zijn nog geen God(en).

Als je op zoek bent naar een uitgebreide inhoudelijke bexchrijving van het boek, lees dan: dames en heren wij allen leven in illusies

Vakantieboeken 2018

Hoewel we dit jaar niet "op vakantie" zijn geweest heb ik er toch naar gestreefd om meer te lezen dan normaal. Dat is aardig gelukt. Omdat thuis de computer ook in de buurt is valt dat niet altijd mee maar ik ben niet ontevreden met de lijst die ik heb gelezen. De hoeveelheid, daar heb ik het dan over want de kwaliteit was helaas niet altijd best.

Wat heb ik gelezen?

Achter gesloten deuren, Breng me terug en Gebroken van B.A. Paris.
Tja. Wat zal ik er van zeggen. Na het eerste boek wilde ik niet meteen het tweede boek lezen. Ik vond het eerste namelijk niet al te best geschreven. Dat heb je soms, zonder dat ik er een vinger op kan leggen. Het tweede boek was een stuk beter. Het verhaal was ook interessanter maar opnieuw had ik iets op aan te merken: herhaling. Dat je als lezer voor dom wordt versleten en je daarom een keer of vijf moet lezen dat iemand een boomstam zo op een matroesjka poppetje vond lijken. Dat irriteert me mateloos. Het derde boek vond ik eigenlijk het beste. Een goed verhaal. Spannend en intrigerend. Het eind vond ik een beetje een afknapper, maar dat is misschien persoonlijk.

Stromboli van Saskia Noort.
Dit vond ik een goed boek. Ik houd er wel van als de groep mensen op de hak wordt genomen die voortdurend bezig is om met zichzelf in gesprek te raken en daarvoor de hele wereld over reist en behoefte heeft aan leiding van derden die er een merkwaardige methode op nahouden om jou in contact te brengen met je kern. Altijd leuk om te lezen als daar de ballon wordt doorgeprikt.
.
Het meisje in het ijs en De stalker in de nacht van Robert Bryndza.
De schrijver die graag van zijn lezer hoort wat ze van zijn boeken vonden. Hoofdpersoon: Erika Foster. Rechercheur en weduwe van een politieman die door haar actie om het leven is gekomen. Trauma dus. Deze mevrouw is echt bloedirritant. Ongeleid projectiel. Dit soort van politieagenten doet het goed in boeken, series en films, man of vrouw, dat doet er niet toe. We houden van dat eigengereide als het tenminste resultaat heeft. Maar soms stuit het me ook tegen de borst. Is het net een beetje over the top. Deze boeken zijn best wel te pruimen als je van dergelijke types houdt. Ik heb ze uitgelezen maar niet altijd van harte. Van de andere kant, ik houd ook wel van dat ongepolijste. Dus ik begeef me hier op glad ijs. Voordeel van de twijfel voor wie van politieboeken houdt.

Barst van Boris O. Dittrich.
Een tussendoortje. Het Spannende Boeken Weken geschenk. Leuk verhaal. Ik was er niet echt heel erg kapot van maar het is leuk om te lezen. Het verleden een beetje aandikken om in de wereld van vandaag zichtbaar te worden. Die methode is overigens een afrader. En het leidt tot moord. Dat is altijd betreurenswaardig.

Soms lieg ik van Alice Feeney.
Goed beschreven verhaal over een verknipte jeugd en wat voor effect dat kan hebben op je leven. Persoonlijkheidswisseling en dat alles vertelt door iemand met het locked-in syndroom: je hoort wel wat er gezegd wordt maar je kunt niet reageren. Geen prettige situatie om je in te bevinden vooral als je niet precies meer weet wat er is gebeurd. Door gebrek aan interactie kun je niet om opheldering vragen. Van de andere kant is luisteren ook een kracht. Zeker als de anderen niet weten dat je ze wel hoort... Goed en spannend boek.

Een tragedie in New York van Maurice Seleky.
Dit was een van de beste boeken die ik de afgelopen weken heb gelezen. Bijzonder was de vertelvorm: vier hoofdpersonen die telkens in dezelfde volgorde hun eigen hoofdstuk hadden. Langzaam ontstaat er dan een beeld van het leven van deze vier personen. Waar ze elkaar raken, in heden en verleden, letterlijk en figuurlijk en dat alles leidt tot een climax die er mag zijn. Absoluut een aanrader voor wie nog op zoek is naar een goed boek.

Op straffe des doods door Mats Olsson.
Kinky! De wereld van de sm en bdsm is voor mij onontgonnen terrein. Dit boek speelt zich in die wereld af. Een whodunnit maar dan anders. Ik vond het een geweldig boek, goed geschreven, goede stijl, humorvol en spannend. En het bleef geloofwaardig. Een journalist in ruste die thuis is in de wereld van spanking en meer heeft een afspraakje met een vrouw die daar weel mee wil experimenteren. Dat experiment is geen succes en eindigt in een teleurstelling voor beiden.
Dat is de inleiding tot een ontmoeting met een verlopen rockzanger die later door dezelfde journalist wordt aangetroffen met een dode vrouw in zijn hotelbed.
Onderzoeksjournalistiek en een hijgerige pers en bijbehorend publiek doet de rest. Zeker lezen dit boek!

De fotograaf van Auschwitz door Luca Crippa.
Het waar gebeurde verhaal van een Oostenrijks-Poolse man genaamd Wilhelm Brasse die niet voor de Duitsers wil werken en daarom in het concentratiekamp terecht komt. Daar komt zijn fotografische kunde van pas en hij wordt ondergebracht bij het onderdeel dat de gevangen moet fotograferen ten behoeve van hun registratie. Omdat hij en zijn collega's zo'n goed werk leveren hebben ze het relatief goed. Het betekent echter ook dat ze worden ingezet om ook bv. de medische experimenten te fotograferen van Mengele en zijn boevenbende. Zo ziet hij in zijn kampperiode eigenlijk bijna alleen maar mensen waarvan hij weet dat ze vroeger of later zullen worden sterven dor de moordmachine die de Duitsers hebben uitgedacht en in de praktijk brengen. Bijna tot aan de bevrijding van het kamp in januari 1945.
Brasse is geen held. Hij wil overleven. Maar hij buigt niet als de SS-ers in het kamp hem op basis van zijn half-Ariër zijn steeds proberen over te halen om toch dienst te nemen in het leger. Uiteindelijk blijkt dat de Duitse machinerie hapert en langzaam komt Braske tot het besef dat zijn foto's bewijs vormen voor wat zich in het kamp heeft afgespeeld. Dan gaat hij zich actief inzetten om dat materiaal te beschermen tegen de voorgenomen vernietiging.
Aangrijpend verhaal van een overlever. Geen held, geen verzetsman, geen principiële strijder maar gewoon een burger die wil leven. Ondanks de hel die zich rondom hem afspeelt. Die zichzelf beschermt en het niet wil zien, het niet ontkent, maar het niet wil waarnemen. Omdat als dat een keer wel gebeurt het zijn mens-zijn op zijn grondvesten doet schudden.
Indrukwekkend verhaal. Aanrader.

Ali een leven van Jonathan Eig.
Dit boek had ik al voor de vakantie uit maar ik neem het mee in dit overzicht voor de volledigheid. Een biografie van de boxer Cassius Clay die zijn naam later wijzigde in Mohammed Ali. Olympisch kampioen, wereldkampioen, dienstweigeraar, wereldkampioen, en nog een keer wereldkampioen. Ik ben van de generatie dat ik met mijn vader midden in de nacht opstond om naar zijn gevechten te kijken in Zimbabwe (1974) en in de Filipijnen (1975).
Ik heb het altijd een formidabele sportman gevonden en een mens die opkwam voor wat hij dacht dat goed was. Privé was het geen echte ster en ook nogal naïef en beïnvloedbaar, maar desondanks had hij karakter en een eigen wil. Soms zijns ondanks. Inspirerende man en ik weet nog goed dat ik er ontzettend van hield dat hij enorm met zichzelf wegliep, dat ook voortdurend uitsprak en blijkbaar, volgens dit boek, ook opzocht als hij het nodig had. Voortdurend roepen I am the greatest en dat dan ook zijn. Daar houd ik wel van. Want presteren kon hij, zeker in zijn jonge jaren. Later werd het allemaal wat minder en hard werken.
Ik vond het goed boek om te lezen. Hij is voor mij een stuk menselijker geworden. Dat is altijd goed. Heldenverering is voor de dwazen. Verrassend: een enorme lange lijst met gebruikte bronnen.