Doen is de beste manier van denken

Het filmpje met deze titel kwam gisteren voor het eerst voorbij op mijn tijdlijn van Facebook. Het sluit aan bij mijn eigen gedachten over hoe onze samenleving en organisaties omgaan met creatief denken. Ik heb geen duidelijk beeld noch een plan om het allemaal anders en beter te maken. Eigenlijk denk ik ook dat het daar nou juist om gaat: de ruimte om een onduidelijk plan te hebben. Beloond worden voor falen en fouten en daarvan leren. Intrinsiek leren. Dus niet iemand die jou komt vertellen dat je de zaken zo en zo moet aanpakken of die je dingen verbiedt. Waarmee ik niet beweer dat regels onzinnig zijn, of dat iedereen maar eigen regels moet hanteren. Nee, dat levert alleen maar (meer) machtsmisbruik op. De juiste balans, dat is het beste en tegelijkertijd het moeilijkste.

Dat klinkt als de ideale wereld die niet bestaat. Ik begrijp dat structuur, regels en controle nuttige hulpmiddelen zijn om vooruit te komen of om processen efficiënt in te richten waardoor er een goed (en goedkoop) product ontstaat. We staan wat dat betreft op de schouders van eerdere generaties die dat mee vormgegeven hebben.
Maar er bestaat spanning tussen controle en vrijlaten. Wat is de goede balans? Sommige mensen varen wel bij en zijn gelukkig in een goed gestructureerde omgeving. Niets meer aan doen. Anderen willen voldoende structuur om prettig te kunnen leven. Helemaal goed. Weer anderen hebben veel meer vrijheid nodig om productief en gelukkig te kunnen zijn. De mensheid is geen soort waarvan elk individu over dezelfde eigenschappen beschikt. We zijn een zeer gevarieerde soort die juist door die veelzijdigheid gecombineerd met een (aan)gepaste organisatievorm zijn gekomen waar we nu zijn.

Dit filmpje sluit helemaal aan bij een filmpje van het RSA over de tekortkomingen van ons onderwijssysteem. Hoe waardevol standaardisatie ook kan zijn in een productieomgeving, hetzelfde gaat niet op voor mensen. Gestandaardiseerde tests maken en alle kinderen daar aan te onderwerpen en daarop te beoordelen is niet goed. Daarmee creëren we eenheidsworst en ondermijnen we de kracht van flexibiliteit en aanpassingsvermogen.
Vooruitgang is niet het cultiveren van het gemiddelde maar het stimuleren van verandering. De mensheid bestaat omdat ze in staat is zich aan veranderingen aan te passen. Diversiteit, erkennen van verschillen, leren omgaan met verschillen, leren omgaan met veranderingen, dat zou een belangrijk onderdeel moeten zijn van het onderwijssysteem.

Op steeds meer terreinen is er een streven naar alsmaar verdergaande standaardisatie vaak vanuit een economisch oogpunt met een sterke machtcomponent. De variëteit aan gewassen die het ecosysteem aarde nou juist zo aantrekkelijk en sterk maakt moet aan banden gelegd worden op het gebied van voedselgewassen volgens de producenten. Dat is het denken dat ons verder weg brengt van een toekomstbestendige wereld. Dat wil opnieuw niet zeggen dat de heersende opvatting dat op ecologisch gebied een soort van status quo nagestreefd dient te worden goed is. Integendeel. De natuur in al haar facetten bestaat nog omdat zij in staat is zich aan te passen en te veranderen. Deal with it.
Als reactie, heel eigen aan de mens want dat soort dualisme brengt pas echt vooruitgang, ontstaat er telkens weer een tegenbeweging als er ergens teveel macht in te weinig handen komt.

In onze tijd zitten heel veel mensen zo gevangen in structuur en zekerheid dat verandering ze beangstigd. Dat is iets wat we volgens mij overal rondom ons zien. Er verandert ontzettend veel in onze samenleving en in de wereld en mensen zijn slecht toegerust om daar constructief mee om te gaan. Repressie is de norm. Of restauratie: terugverlangen of zelfs teruggaan naar hoe het was. Dat laatste is in alle gevallen je reinste onzin. Je kunt niet teruggaan in de tijd. Nooit. Je kunt hoogstens een eigentijdse nieuwe oplossing bedenken voor problemen. Samenlevingen waar religie domineert en politieke systemen die veel macht in handen van een kleine groep leggen zijn het meest bevattelijk voor opvattingen die alles willen houden zoals het is/was.

Ik ben ondertussen al associërend behoorlijk ver afgedwaald van de boodschap van het filmpje. Mijn commentaar/kritiek op de opvattingen in het filmpje is en blijft dat niet iedereen voor deze aanpak geschikt is en dat we dat aspect niet uit het oog mogen verliezen. Van de andere kant moeten we blijven kijken en bewegen naar organisatiemodellen en waarderingssystemen die recht doen aan de ieder van ons ook zij die niet (goed) passen in de bestaande rigiditeit maar wel een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de organisatie of samenleving. Dan is standaardisatie en gelijkschakeling de slechtst mogelijke oplossing.

De boodschap blijft: loslaten. Als je alles loslaat heb je twee handen vrij om de toekomst te grijpen.



Gerelateerde blogposts:
Het moet nog steeds anders
Visie op de toekomst van Jef Staes
Leren moet anders
Mooie zinnen (8) - Supertramp - Logical Song
RSA Animate - Changing Education Paradigms

Herkomst illustratie:
http://academievoororganisatiecultuur.nl/wp-content/uploads/2013/07/goede-voornemens.jpg]