Bibliotheek Midden-Brabant vierde feest

Een eeuwfeest. Ik mocht daar bij zijn. Bij het afsluitende symposium Vier de Toekomst! in de Tilburgse Spoorzone. Het is al even geleden (26 maart) en ik heb lang geaarzeld of ik er een blogpost aan zou wijden. Niet omdat er niets over te zeggen valt, maar de bibliotheek is niet mijn terrein. Ik volg heel selectief wat zich in die wereld de afgelopen jaren afspeelt en ik heb er een behoorlijk uitgesproken mening over zonder over alle feiten te beschikken. Of er zelfs maar deel van uit te maken. Dat brengt een risico met zich mee.

Toch blijft er iets knagen en dus ga ik nu alsnog er over schrijven.

In het algemeen vind ik dat er bij de bibliotheek al jarenlang een beweging gaande is die, voor mijn gevoel, wild om zich heen slaand bezig is om het hoofd boven water te houden. Dat om zich heen slaan vertaalt zich grosso modo in allerlei experimenten die op het terrein van andere instellingen liggen, zoals tentoonstellingen maken, films tonen, podium bieden voor allerlei activiteiten, verhalen verzamelen, lezingen organiseren e.d. Door het grote volume bezoekers, want dat heeft de bieb natuurlijk nog steeds, profileert het instituut zich als een publiekstrekker voor van alles en nog wat. Zonder zich de vraag te stellen of de bibliotheek wel de plaats is om dat te (gaan) doen.

Tilburg heeft de Spoorzone midden in het centrum als ontwikkelgebied. De bibliotheek wil daar nieuwbouw gaan plegen. Daar verzint ze nu een rol bij. Zo kijk ik daar tegenaan. Er moeten vooral heel veel kubieke meters gebouwd en daarna gevuld worden. De bibliotheek is op zoek naar samenwerking en partners om dat voor elkaar te krijgen. De vraag blijft echter: is de bibliotheek de plaats waar dit allemaal moet gaan plaatsvinden? Als bibliotheek moet je volgens mij eerst en vooral je maatschappelijke relevantie aantonen. Die is er meer dan genoeg.

Tijdens het genoemde symposium sprak o.a. ook directeur Henriëtte de Kok en zij noemde laaggeletterdheid een probleem. Los van het onderwijs, waar je zou verwachten dat dit probleem stevig aangepakt wordt, kan de bibliotheek daar zeker ook een rol in spelen. Ook in faciliterende zin zoals bv. ruimte bieden waar immigranten taalcursussen kunnen volgen met meteen een heleboel oefenmateriaal bij de hand. Klinkt als een logische en prima combinatie.

Laagdrempelig leesmateriaal aanbieden is dan ook de hoofdreden om een bibliotheek te hebben en van harte te ondersteunen. Dat je daar ook nog tijdschriften bij doet en een bakje koffie of wat anders kunt drinken. Vooruit dan. Cd's, dvd's? Voor mijn part. Toegang tot computers met internet. Ook goed. Maar er een podium gaan maken, een ontmoetingsplaats voor hele groepen, een campusidee voor burgers en studenten...? Het gaat me allemaal veel te ver. Bovendien: heeft Tilburg dat nog niet? Is het de taak van de gemeenschap (en een gemeente) om een ontmoetingsplaats te bouwen en te onderhouden? Zijn dit geen faciliteiten waarmee je de kern van de maatschappelijke en sociale relevantie geweld aan doet? Richt je je daarmee niet veel te veel op de (culturele) elite die al zoveel mogelijkheden heeft?

Dat brengt me bij de kern van mijn knagende gevoel. De laaggeletterde burger kan in de bibliotheek een prima plaats vinden om zich te ontwikkelen. In het hele symposium is dat idee, waarvan ik denk dat het de kern van bestaan is voor een instelling als de bibliotheek, verder niet meer ter sprake gekomen.

Na Henriëtte de Kok sprak Rob Riemen van Nexus Instituut die een werkelijk schandalig betoog hield voor de verzamelde elite in de zaal. Een enorm belegen verhaal dat de oude papieren situatie ophemelde en beweerde dat alle grote auteurs gebruik maakten van de bibliotheek als werkplek. Geen enkel besef van de veranderende wereld en feitelijk een oproep tot restauratie van wat is geweest. Terug in de tijd. Geen erkenning van en waardering voor elke nieuwe generatie en hun recht (en plicht!) op hun eigen zoektocht naar de waarheid waar ze in willen geloven. Dat heet vooruitgang Rob! Daar heb jij vroeger vast ook aan meegedaan. Nog iets ter overweging: Als je praat, herhaal je vaak wat je al weet. Als je luistert, leer je vaak iets nieuws. (Dalai Lama). Misschien moet Rob Riemen eerst maar een tijdje gaan luisteren.


Esther Porcelijn veegde op heel charmante en rake wijze de vloer met hem aan in haar "Nico Dijkshoorntje" Ezelsoren. Een zin die mij ook persoonlijk aansprak was: Nu is de ‘tijden veranderen nu eenmaal’-kaart trekken een platitude, maar de ‘vroeger was alles beter, we moeten weer worden als toen’-kaart ook. Raak. Platitudes helpen je niet verder. Valkuil waar ik zelf ook regelmatig in trap.

Als het soort mensen als Rob Riemer in de denktank zitten die ideeën moet genereren over de nieuwe bibliotheek in de spoorzone, dan begrijp ik dat ze niet de goede weg aan het bewandelen zijn. De plannen voor de Bibliotheek van de Toekomst in de Spoorzone zijn geënt op het verleden en niet op de toekomst. Sluit aan bij wat er gebeurt, investeer niet in een heleboel lucht maar beteken iets voor de mensen die dat nodig hebben. In het hele verhaal waar de link hiervoor naar doorverwijst wordt met geen woord gerept over laaggeletterdheid. Veel buzzwords, die wel.

De bibliotheek is geen projectontwikkelaar. Het is ook geen instelling die vooral bezig moet zijn om zichzelf in stand te houden. De rol en functie van een bibliotheek moet opnieuw inhoud worden gegeven. Dat zal een kleinere rol zijn dan voorheen. Simpelweg omdat de samenleving is veranderd. Kleiner is ook goed! Relevantie is een betere raison d'être dan groot willen blijven ten koste van alles. Durf te kiezen!
Kiezen voor de behoefte van de mensen die een bibliotheek nodig hebben om zich te ontwikkelen, niet de groep mensen die de bibliotheek wil gaan gebruiken om iets leuks te doen te hebben. Bibliothecaris blijf bij je (virtuele) boekenkast. Zoek je betekenis in toegevoegde waarde voor de samenleving. Verkoop dat vooral goed.
Laat je niet ringeloren door stadsbestuurders die een monument voor zichzelf willen neerzetten. Kies vooral je eigen weg. Voel de tijdsgeest en beweeg mee.

Er is al zoveel te doen in deze stad! Ga niet de concurrentie aan met andere instellingen. Als je echt wilt samenwerken doe dat dan niet door iedereen in het door jou bedachte keurslijf te dwingen. Sta open voor een nieuwe toekomst die niet geworteld is in de afgelopen eeuwen. Voor de goede orde, dromen mag, maar droom vooruit en niet achteruit. De tijd die is geweest komt niet weer.
Zo, dat zijn wel even genoeg platitudes. ;)

Begrijp me goed: ik heb geen oplossing. Het is een sense of urgency die zich van mij meester maakt als het om de bibliotheek gaat. Door je te verliezen in allerlei randverschijnselen zou het zo maar kunnen dat je over vijf jaar niet meer relevant bent, maar een van de vele spelers in het culturele veld. Ben en blijf uniek en betekenisvol.